تغییرات دما، مصرف خوراک، افزایش وزن بدن، ویژگی های لاشه و سیستم ایمنی حیوان را تحت تاثیر قرار میدهد، استرس گرمایی موجب کاهش غلظت سرم و افزایش  کبدی ویتامین هایی E،C،A و مواد معدنی مانند آهن، روی، سلنیوم و کروم میگردد. استرس گرمایی موجب افزایش دفع مواد معدنی و کاهش سرعت ماندگاری  کلسیم، آهن، پتاسیم، سدیم و روی در جوجه های گوشتی میگردد. هنگامی که دمای محیط و رطوبت نسبی بیشتر از حد طبیعی رود توانایی کلی پرنده کاهش پیدا میکند که این پدیده منجر به تغییرات فیزیولوژیکی در بدن حیوان میشود.  گلوتامات پراکسیداز  نقش تنظیم کننده پراهمیتی در پاسخ حیوانات به شرایط استرس زا است و این پاسخ زمانی موثر خواهد بود که کوفاکتورهایی مانند سلنیوم پراکسیداز، مس، روی و منگنز در دسترس باشند.روش های مدیریتی بسیاری جهت مقابله با استرس گرمایی وجود دارد که از آن جمله میتوان به نقش تغذیه صحیح حیوان و گنجاندن  ویتامین های آنتی اکسیدان کننده و مواد معدنی  مانند مکمل روی در جیره آن ها  اشاره نمود. روی به عنوان عنصری ضروری جهت عملکرد مطلوب پرنده و تقویت سیستم ایمنی آن شناخته شده است. هدف از این مقاله مروری توجه به نقش آنتی اکسیدانی روی در پرندگان مواجه با استرس گرمایی و روش های مدیریتی صحیح جهت مقابله با اثرات زیان بار آن میباشد.

مقدمه

روی جهت عملکرد متابولیکی و فعالیت سیصد آنزیم در بدن لازم است و از مهم ترین ویژگی روی خاصیت آنتی اکسیدانی آن است و کمبود آن در جیره غذایی موجب  افزایش خسارت اکسیداسون غشا سلول به دلیل وجود رادیکال های آزاد میگردد  گرچه مکانیسمی که چگونه روی عمل آنتی اکسیدانی را انجام میدهد هنوز ناشناخته مانده است اما نقش آنتی اکسیدان کنندگی آن  کاملا مشهود است. روی همچنین در سنتز مت آلانتیئونین و سنتز پروتین غنی از سیستین نقش دارد.                                           

کمبود روی

کمبود روی موجب کاهش اشتها و کاهش در سرعت رشد حیوان میگردد مطالعات نشان داده است رویان هایی که با کمبود روی مواجه بودند دارای اسکلت بدنی غیر طبیعی میباشند همچنین کمبود این عنصر موجب کاهش سطح  هورمون رشد و کاهش در  فاکتور رشد شبه انسولین –I و کاهش در عملکرد گیرنده هورمون رشد و پروتین متصل یه هورمون رشد میگردد و علائم کمبود آن  شامل ورم در پاها و کاهش پردرآوری میباشد آنالیز پر یک ابزار دقیق جهت تخمین ذخیره مواد معدنی مانند روی در بدن است رشد و ذخیره مناسب مینرال ها در پلاسما و بافتها نشان دهنده پاسخ معتبر و قابل اطمینانی از زیست فراهمی مینرال ها در جیره و نحوه پردرآوری حیوان میباشد. نیاز روی  جوجه های گوشتی ممکن است مختلف و متفاوت باشد کمبود روی احتمالا به دلیل اختلال در تشکیل شیلومیکرون ها موجب اختلال در جذب ویتامین های محلول در چربی مانند ویتامین های E و A میگردد. در مطالعه ای که بر بلدرچین های در معرض استرس گرمایی انجام شده است نشان داده شد که مواد معدنی آنتی اکسیدان کننده  مانند روی موجب  کاهش اثرات  مضر بر بلدرچین شده است. منابع روی آلی ممکن است نسبت به منابع روی غیر آلی برای جوجه های گوشتی بیشتر در دسترس باشد، در مطالعه دیگری که بر بلدرچین انجام شده است نشان داده شد که سولفات روی موجب افزایش کیفیت لاشه حیوان تحت شرایط گرمایی میشود و روی به میزان 30 میلی گرم بر کیلوگرم در پاسخ عملکردی بلدرچین جهت مواجه با استرس گرمایی میزان مطلوبی است. ادوارد در سال 1994 گزارش کرد که حدودا 30-15 میلی گرم بر کیلوگرم از مکمل روی موجب  افزایش در سرعت رشد جوجه ها ی گوشتی میشود. پیترسون نیز در سال 2004 اثرات سولفات روی را بر عملکرد رشد بررسی و کاهش کل نیتروژن مدفوع را  مشاهده کردند در تیمارهایی که روی وجود داشت کاهش در نیتروژن کود ماکیان مشاهده شد اما اکسید روی را به عنوان منبع مناسب تری از روی جهت جلوگیری از کاهش نیتروژن اتمسفر معرفی نمود. روی یکی از اجزای مهم آنزیم انهیدرازکربنیک است که جهت فراهم کردن کربنات در طی تشکیل پوسته تخم مرغ لازم است. مطالعات نشان داده است که 80 میلی گرم بر کیلوگرم از روی به صورت روی- متیونین موجب  پیشرفت در وزن تخم مرغ و کاهش در نقص پوسته در مرغ های مواجه شده با شرایط استرس گرمایی میگردد .

نقش روی بر عملکرد لوزوالمعده

روی دارای نقش حفاظتی بر بافت پانکراس علیه خسارت ناشی از اکسیداسیون  است عملکرد صحیح پانکراس موجب بهبود در ترشح آنزیم های هضمی میگردد  البته غلظت زیاد  الیاف،  فیتات،  و عوامل کیلات کننده و حضور عوامل دو ارزشی مانند کلسیم زیاد موجب محدود شدن مصرف روی توسط حیوان میگردد کلسیم تمایل دارد تا تشکیل کمپلکس های غیر محلولی را با فیتات و روی انجام داده و موجب مهار در جذب روی میگردد.

جذب روی

جذب روی از دستگاه گوارش تک معده ای ها و نشخوارکنندگان توسط انتقال فعال و انتشار است. از میان ترکیبات معدنی روی بهترین فرم قابل جذب آن سولفات روی، کربنات روی، کلراید روی و اکسید روی میباشد.

تاثیر  مکمل روی بر متابولیسم

روی به طور مستقیم بر مصرف خوراک از طریق دخالت و شرکت در متابولیسم کربوهیدرات ها، لیپیدها و پروتین ها تاثیر گذار است استرس به دنبال اختلالات متابولیکی در بدن حیوان مصرف خوراک را با اثر بر مراکز اشتها در هیپوتالاموس و مهار آن کاهش میدهد و همچنین سرعت رشد به دلیل اختلال در هضم و جذب مواد غذایی کاهش پیدا میکند.

مطالعات انجام شده بر نقش آنتی اکسیدانی روی

چندین مطالعه نشان داده است که استرس گرمایی موجب  افزایش تولید رادیکال های آزاد می گردد غلظت مالوندی آلدهید (MDA) به عنوان یک شاخص نشان دهنده  پراکسیده شدن لیپیدها است  سطوح بالای MDA کبدی و سرم در پرندگان مواجه با استرس  موجب دفع 30 تا 60 میلی گرم بر کیلوگرم روی از بدن میشود همچنین اثبات شده است که استفاده از 30 میلی گرم بر کیلوگرم از سولفات روی موجب کاهش در غلظت MDA سرم و افزایش درغلظت های ویتامین های  E،C،A در شرایط استرس گرمایی میشود . مکمل روی موجب کاهش در غلظت گلوکز و کلسترول و غلظت MDA در جوجه های گوشتی تحت شرایط استرس گرمایی میشود به طور کلی دو عنصر روی و منیزیم باث کاهش سطوح MDA  پلاسما میگردد و روی نقش مهمی جهت سرکوبی رادیکال آزاد دارد وموجب مهار NADPH و پراکسیده شدن غشا میشود.

 روی میتواند جهت اتصال به غشای سلولی با فلزاتی مانند آهن و مس رقابت کند و باعث کاهش تولید رادیکال های آزاد گردد روی  به عنوان یک عامل آنتی اکسیدان کننده با ویتامین E در تعامل است .

 اثر روی در استرس گرمایی بر سیستم ایمنی

روی در عملکرد بهینه سیستم ایمنی، سلول های تیموس، سلول های مغز استخوان و عملکرد 4  ایمینوگلوبولین IgG، IgM، IgA، IgE  دخیل است  این عنصر در پلاسمای خون، گلبول های قرمز و سفید وجود دارد .روی همچنین در حفظ سلامت و عملکرد مطلوب سلول ها در سیستم ایمنی ذاتی نقش دارد ماکروفاژها خط دفاعی مهم در پرندگان  تلقی میشوند  و این در حالی است که استرس گرمایی موجب کاهش درصد ماکروفاژها میگردد  پرنده دارای جیره روی بالا دارای ماکروفاژهای فعال تری است. درمطالعه ای که بر موش صحرایی انجام گرفت روی جهت عملکرد مطلوب ماکروفاژها اهمیت داشت. همچنین مقدار روی بیشتر از 40 MPP  در جیره آن ها موجب افزایش در تیتر آنتی بادی میگردد.

اثر روی بر استخوان

افزایش روی جیره موجب افزایش ذخیره  روی  کافی در درشت نی میگردد و همچنین مقاومت استخوان را بهبود میبخشد هنگامی که حیوان در معرض کمبود روی قرار میگیرد بدن از روی ذخیره شده در استخوان استفاده مینماید.

روش های مدیریتی جهت مقابله با استرس گرمایی

- روش های مختلفی جهت تعدیل اثرات منفی دمای بالای محیط وجود دارد که از آن جمله میتوان به افزایش در سرعت تهویه یا استفاده از خنک کننده ها در محیط سربسته اشاره کرد

-روش دیگر توجه به نقش تغذیه در مواجه با استرس گرمایی و استفاده از ویتامین ها و مواد معدنی های آنتی اکسیدانی مانند  روی  و مچنین مکمل های چربی جهت تامین انرژی مورد نیاز حیوان میباشد

-روش بعدی استفاده از آب های حاوی مواد معدنی مانند روی ، سدیم، پتاسیم و.. جهت تامین الکترولیت ها و حفظ تعادل اسیدی- بازی در بدن حیوان میباشد.

نتیجه گیری

 استفاده از مکمل روی در جیره غذایی جوجه های گوشتی به عنوان یک عنصر که دارای نقش آنتی اکسیدان کننده میباشد جهت حفظ و عملکرد مطلوب پرنده تحت شرایط دمای بالا و مهار آزاد شدن مقدار زیادی از رادیکال های آزاد  امری ضروری و حیاتی  محسوب میشود